Μνήμη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (4/03/1851 - 3/01/1911) - Αποσπάσματα από την Αλληλογραφία του

100+2 χρόνια από την κοίμηση του αγίου της λογοτεχνίας και μεγαλέξανδρου της ελληνικής γλώσσας, Παπαδιαμάντη, σήμερα. Είπα ν' αντιγράψω μερικά αποσπάσματα από την Αλληλογραφία του. Ο φυσικός του λόγος σ' αυτήν, παραδόξως, όχι μόνο δεν έρχεται σε αντίθεση και δε δημιουργεί κανένα ρήγμα, με τον έντεχνο των διηγημάτων του, αλλά αντιθέτως αποκαλύπτει τη συμπαγή του ενότητα. Ενότητα ύφους, ήθους, πνεύματος, ταπείνωσης, τεχνικής, σεμνότητας. Ενότητα, που μόνον αυτή αναγόμενη "προς τα άνω" θα ήταν εξάλλου ικανή να του χαρίσει  την κορυφαία θέση του λογοτεχνικού μας στερεώματος. Η μεγάλη τέχνη προϋποθέτει την τέχνη της καθημερινότητας. Ο Παπαδιαμάντης αρίστευσε και στις δύο. 

Την ευχή του να έχουμε οι τραυλίζοντες το λόγο. 

174

Αθήνα, 28 7βρ. 92

Σεβαστέ μου πάτερ, 

Υπομονή. Ευδόκησε Κύριος ο Θεός να σας δοκιμάση εις τον πρόσκαιρον κόσμον. Φέρετε πράως την συμφοράν και υποτάσσεσθε εις το θείον θέλημα, ίνα Αυτός ευδοκήσει εν τω απείρω Αυτού ελέει να δεχθή την υπομονήν σας ως ιλασμόν και θυσίαν, και να σας αξιώση της Βασιλείας των Ουρανών. Αμήν.

Μη παύετε να δοξάζετε τον Ύψιστον και να εύχεσθε υπέρ εχθρών και φίλων. _ Εγώ θα προσπαθήσω εντός ολίγου να έρθω να σας ίδω.

Ασπάζομαι την δεξιάν σας και της μητρός

ο υιός σας

Αλέξανδρος

Την επιστολήν σας διά του κ.Μωραίτίδου έλαβον

11

Τη 15 Ιανουαρίου 1870 Εν Πειραιά

Έλαβον την επιστολήν Σας και τα χρήματα παρά του Κυρ Αγγελή, αλλά δεν μας γράφετε εάν ελάβετε και την τελευταίαν επιστολήν μου.

Πλην τις  να το ακούση; Πιστεύετε, ότι εκ των 60 εκείνων δραχμών δεν μοι έμειναν σήμερον, την στιγμήν καθ' ην σας γράφω, παρά δέκα; Ο λογαριασμός μου το δεικνύει: 

7 Δραχμάς εχρεώστουν εις εν Ξενοδοχείον.

10 Δραχμαί εις ενοίκιον 20 Δβρ - 20 Ιαν.

7:50 εις εν ζεύγος παπουτσίων

10 Δραχμαί εις τον Σωτήριον, απέναντι του προς αυτόν χρέους μου.

2 δρχ. εις μικράς άλλας πιστώσεις. _36,5ο το όλον.

Έμειναν άρα 23:50, εξ ων, ως βλέπετε, εδαπανήθησαν πολλαί εις διάστημα ημερών ολίγων. Τι τα θέλετε, ομολογώ, ως ομολόγουν, ότι δεν είμαι διόλου οικονόμος, και τούτο είναι εις εκ των λόγων οίτινες με έπεισαν να το ρίξω σχεδόν έξω καταρχάς, διότι επερίμενον ανάλογον απάντησιν εις την από 1 Ιανουαρίου επιστολήν μου. Άλλως δε, εκτός της ψυχής μου, ήτις εψυχράνθη αρκετά, και απηύδησε να υποφέρη αηδίας, εκτός του στομάχου μου, όστις ως επί το πλείστον δεν καλοπερνά, εκτός της συνειδήσεώς μου, ήτις γογγίζει κατ' εμού, ως τρέχοντος εις την άβυσσον και συνεπιφέροντος και άλλους, εκτός της φαντασίας μου, ήτις εστενοχωρήθη πάρα πολύ και επεθύμει ελευθερώτερον αέρα, εκτός πάντων τούτων, με κνίζει και το σώμα μου, το οποίον υπέφερεν εφέτος υπέρποτε. Η υγεία μου προ πολλού πάσχει μετρίως μεν, αλλά διαρκώς, και ουδέποτε σχεδόν παρεπονέθην διά τούτο εις ουδένα. Συνήθισα ήδη να καταπίνω πολλά πράγματα. ... Εν ονόματι του Θεού δεν δύναμαι πλέον.185

Αθήνα 7 Ιουνίου 95

140

15 8βρίου 1881

... Σεβαστέ μου πάτερ,

οι Μιλτιάδαι, τους οποίους λέγεται εξόδευσαν άλλος 15 και άλλος 20 χιλ. δραχμάς διά να φθάσωσιν όπου έφθασαν. Ημείς δεν είχωμεν μέσα και δεν μας εβοήθησε και η τύχη. Με 6 χιλ. δραχμάς διετηρήθην εγώ εις τας Αθήνας επί 10 έτη, πότε νηστικός και πότε χορτάτος. Αυτή είναι η αλήθεια. Τον ένα μήνα είχον μίαν προγύμνασιν, τον άλλον δεν είχα. Συνεχής τις και μόνιμος εργασία δεν ευρέθη δι' εμέ. Οσάκις τυχόν μοι εμειδία επ' ολίγον μία ελπίς,  η σκληρά τύχη μοι την αφήρπαζε. Ότι επεχείρησα να κάμω, εμπροσθά ευρέθη. Ατυχία, παντού ατυχία...

185

Αθήνα 7 Ιουνίου 95

Σεβαστή μοι μήτερ,

Την χείρα σου φιλώ.

Ας δοξάσωμεν τον Ύψιστον κι ας παρακαλέσωμεν ν' αναπαύση την αγνήν ψυχήν του. Την ευχή του και την ευχή σου νάχουμε όλοι και να μας ζήσης χρόνια πολλά να σ' έχωμεν παρηγορίαν.

Ήθελα να έλθω εις Σκίαθον να σας ιδώ να παρηγορηθούμεν μαζί. Θέλω να κάμω μετανοίας εις τον τάφον του διά να με συγχωρήση η ευμενής ψυχή του όπου δεν ηξιώθην να παρευρεθώ κ' εγώ εις τας τελευταίας στιγμάς του. Ο κ.Γαβριηλίδης, όστις μου έστειλεν ένθερμα συλληπητήρια από την Κηφισσιάν όπου διαμένει μου παρεχώρησεν πάσαν ευκολίαν να εργάζωμαι επί τινάς εβδομάδας εις Σκίαθον, λαμβάνων και τα δύο τρίτα του μισθού.

Πάλιν ασπάζομαι την δεξιάν σου, και εύχομαι να ζήσης πολλά χρόνια. Τας αδελφάς μου ασπάζομαι

Ο υιός σας Αλέξανδρος

"Ο Οκτάβιος Μερλιέ, στον οποίο οφείλουν πολλά οι παπαδιαμαντικές σπουδές, εξέδωσε το 1934 το βιβλίο "Α. Παπαδιαμάντη Γράμματα" και κατέστησε γνωστό τον κύριο όγκο της αλληλογραφίας του διηγηματογράφου μας. Πρόκειται για έκδοση που δίκαιο είναι, έστω και κάπως καταχρηστικά, να θεωρηθεί ως η πρώτη ερμηνευτική έκδοση παπαδιαμαντικού κειμένου. 

Στο επίμετρο ο Μερλιέ καταχωρίζει γράμματα οικείων και φίλων του Παπαδιαμάντη, των οποίων όμως δεν είναι παραλήπτης ο Παπαδιαμάντης.Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1947, ο Κώστας Α. Παπαχρίστος, που είχε την καλή τύχη να ερευνήσει πρώτος το αρχείο του Αποστόλου, γιου του Γεωργίου Παπαδιαμάντη, πρόσθεσε στο σώμα της παπαδιαμαντικής αλληλογραφίας εννέα επιστολές, όλες με αποστολέα τον Παπαδιαμάντη.Στη γνωστή έκδοση των "Απάντων Παπαδιαμάντη", τόμ. Ε΄ (1954), ο Γ. Βαλέτας, που είδε και αυτός το αρχείο Α. Γ. Παπαδιαμάντη, δημοσιεύει δεκαεπτά επιστολές, άγνωστες έως τότε, από τις οποίες οι δέκα έχουν αποστολέα και οι επτά παραλήπτη τον Παπαδιαμάντη. Ανακοινώνει επίσης και τριανταδύο επιστολές, που δεν εντάσσονται στο κυρίως σώμα της παπαδιαμαντικής αλληλογραφίας. Όλες αναδημοσιεύονται στο επίμετρο αυτής εδώ της έκδοσης.Το 1981 επανεκδίδεται η παπαδιαμαντική αλληλογραφία, αλλά δεν περιλαμβάνει ένα σημείωμα του Παπαδιαμάντη προς τον Κίμωνα Μιχαηλίδη, δημοσιευμένο για πρώτη φορά το 1971.Πριν από δύο χρόνια ο Φώτης Δημητρακόπουλος, τρίτος και προσεκτικότατος αναδιφητής και μελετητής του αρχείου Α. Γ. Παπαδιαμάντη, πρόσθεσε τέσσερις επιστολές στην οικογενειακή αλληλογραφία, από τις οποίες η μια εμπεριέχει απόσπασμα επιστολής, άγνωστης έως τότε, του Παπαδιαμάντη προς τον πατέρα του.Στην παρούσα έκδοση έχει προστεθεί μια άγνωστη ως τώρα επιστολή του Παπαδιαμάντη στον Γ. Πετρίδη και κρίθηκε πως θα έπρεπε να περιληφθούν και έξι επιστολές των αδελφών του Παπαδιαμάντη στον Κ. Φαλτάιτς. [...](από τον πρόλογο του επιμελητή της έκδοσης Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου)